Κλοντ Γκε

Victor Hugo

Πριν από επτά με οκτώ χρόνια, ζούσε στο Παρίσι ο Κλοντ Γκε, ένας φτωχός εργάτης, με την αγαπημένη του και το παιδί που είχε αποκτήσει μαζί της. Λέω τα πράγματα όπως είναι, αφήνοντας τον αναγνώστη να περιμαζέψει, κατά την πορεία της ανάγνωσης, τα ηθικά διδάγματα όπως έχουν προκύψει από τα γεγονότα. Ο εργάτης ήταν άξιος, ικανός, ευφυής, κι ενώ είχε στερηθεί παντελώς την εκπαίδευση, είχε προικιστεί αφειδώς από τη φύση. Δεν ήξερε να διαβάζει, ήξερε όμως να σκέφτεται. Κάποιο χειμώνα, έμεινε χωρίς δουλειά. Στο φτωχικό του, ούτε ψωμί ούτε φωτιά. Ο άνδρας, η αγαπημένη του και το παιδί τους κρύωναν και πεινούσαν. Ο άνδρας έκλεψε. Δεν ξέρω τι έκλεψε, δεν ξέρω πού έκλεψε. Ξέρω μόνο πως εκείνη η κλοπή εξασφάλισε τρεις μέρες ψωμί και φωτιά στη γυναίκα και το παιδί, και στον άνδρα πέντε χρόνια φυλακή.

Έστειλαν τον άνδρα να εκτίσει την ποινή του στο Κλερβό^[1], παλαιό μοναστήρι που έγινε φυλακή, μοναστικό κελί που έγινε κλουβί, ιερό βήμα που έγινε τόπος μαρτυρίου. Με αυτό τον τρόπο κάποιοι αντιλαμβάνονται και επιτυγχάνουν την πρόοδο. Ιδού η πραγματικότητα που εκφράζεται με τη λέξη πρόοδος και ιδού η συνέχεια.

Όταν έφτασε εκεί, τον έριξαν σε ένα μπουντρούμι για τη νύχτα και σε ένα εργαστήριο για την ημέρα. Δεν μέμφομαι βεβαίως το εργαστήριο.

Ο Κλοντ Γκε, τίμιος εργάτης άλλοτε, κλέφτης τώρα πια, ήταν ένα πρόσωπο αξιοπρεπές και σοβαρό. Είχε μεγάλο μέτωπο, πολλές ρυτίδες, αν και νέος ακόμη, κάποιες γκρίζες τούφες που χάνονταν μέσα στα μαύρα του μαλλιά, μάτια γλυκά και βαθιά μέσα στις κόγχες τους κάτω από τα καλοσχηματισμένα τόξα των φρυδιών, ρουθούνια ανοιχτά, πηγούνι προτεταμένο, χείλη ακατάδεκτα. Είχε ένα ωραίο πρόσωπο. Πώς άραγε μεταχειρίστηκε η κοινωνία το ωραίο πρόσωπό του;

Μιλούσε σπάνια, χειρονομούσε πιο συχνά, είχε κάτι το δεσποτικό και το επιβλητικό στην προσωπικότητά του η οποία ενέπνεε την υπακοή. Έδειχνε σκεπτικός, περισσότερο σοβαρός παρά βασανισμένος. Είχε ωστόσο πολύ βασανιστεί.

Στη φυλακή όπου είχαν κλείσει τον Κλοντ Γκε, διευθυντής των εργαστηρίων ήταν ένας τύπος δημοσίου υπαλλήλου, κατάλληλος μόνο για τις φυλακές. Δεσμοφύλακας συγχρόνως και έμπορος, ο οποίος δίνει εντολές στον εργάτη και απειλεί τον φυλακισμένο, του δίνει το εργαλείο στα χέρια και του περνά τις αλυσίδες στα πόδια. Τούτος εδώ αποτελούσε μία ιδιαίτερη εκδοχή του ανθρώπινου είδους, λακωνικός, τυραννικός, πιστός στις ιδέες του, κρατούσε πάντα σφιχτά τα χαλινάρια της εξουσίας του. Όμως, κατά περίσταση, ήταν καλός σύντροφος, συμβιβαστικός έως και πρόσχαρος κι εκλεπτυσμένα καυστικός. Περισσότερο σκληρός παρά σταθερός. Δεν αντάλλασσε σκέψεις με κανέναν, ούτε καν με τον εαυτό του. Καλός πατέρας, καλός σύζυγος, πιθανώς από καθήκον, όχι από αρετή. Με μια λέξη, δεν ήταν μοχθηρός, ήταν κακός. Ήταν από εκείνους τους ανθρώπους που δεν διαθέτουν ούτε παλμό ούτε ευελιξία και συντίθενται από μόρια αδρανή. Καμία ιδέα, έστω και συνταρακτική, κανένα συναίσθημα δεν τους αγγίζει. Έχουν θυμό παγερό, μίσος στυγνό, παραφορά δίχως συγκίνηση. Φλέγονται δίχως να καίγονται. Η ικανότητά τους να θερμαίνονται είναι ανύπαρκτη, σαν να είναι καμωμένοι από ξύλο. Από τη μία άκρη λαμπαδιάζουν, και παραμένουν ψυχροί από την άλλη. Η κατευθυντήρια γραμμή, η διαγώνιος γραμμή του χαρακτήρα του ήταν η επιμονή. Υπερηφανευόταν για την επιμονή του και σύγκρινε τον εαυτό του με τον Ναπολέοντα. Ήταν μόνο μία οφθαλμαπάτη. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που εξαπατώνται και που, από κάποια απόσταση, θεωρούν την επιμονή βούληση και το κερί αστέρι. Από τη στιγμή λοιπόν που ετούτος ο άνδρας είχε προσαρμόσει εκείνο που αποκαλούσε βούλησή του στον παραλογισμό, προχωρούσε ακάθεκτος και αψηφούσε κάθε εμπόδιο ως το τέρμα του παραλόγου. Η ισχυρογνωμοσύνη δίχως την ευφυΐα είναι η ανοησία που αγγίζει την ηλιθιότητα. Κάτι τέτοιο οδηγεί μακριά. Συνήθως, όταν μας καταπλακώνει μία ιδιωτική ή δημόσια καταστροφή, αν εξετάσουμε σύμφωνα με τα ερείπια που κείτονται στη γη με ποιο τρόπο έχει συντελεστεί, βρίσκουμε σχεδόν πάντα πως την έχει προκαλέσει, τυφλά, ένας άνθρωπος μέτριος και πεισματάρης, με αυτοπεποίθηση και θαυμασμό για τον εαυτό του. Υπάρχουν στον κόσμο πολλοί μοιραίοι ισχυρογνώμονες που θεωρούν τον εαυτό τους ευεργέτη.